İSTANBUL’DAN BUDİN’E, BUDİN’DEN İSTANBUL’A:
KÜLTÜREL ETKİLEŞİMLER
Türkler ve Macarlar tarih boyunca sıkça karşılaştılar; komşu olmadıkları zamanlarda bile bazı ortak deneyimler yaşadılar. 16. yüzyılda Orta Çağ Macar Krallığı’nın payitahtı Buda/Budin’in Osmanlı hâkimiyetine girmesiyle iki milletin ilişkileri iyice yakınlaştı. Budin ve Osmanlı idarî merkezi İstanbul arasında iletişim, çağının ulaşım ve haberleşme imkânlarının ötesine geçerek sıkılaştı. Osmanlılar, imparatorluğun bir parçası olduğu sürece Budin’e valiler tayin ettiler. Görev süreleri boyunca Budin’de ikamet eden bu valiler, yöre ahalisiyle ve sınırın öte yakasındaki Macar ve Avusturyalı makam sahipleriyle birçok yönden iletişim ve etkileşim içinde bulundular. Bu arada Macar asilzade ailelerin bazıları Osmanlı idaresine yaklaşırken saray çevresinde yetişen Macar kökenli Osmanlılar da oldu. 16.-17. yüzyıllarda Budin bir yandan Osmanlı Türklerine özgü kültürel ve idarî kurumlarla bezenirken, öte yandan Macar halkının geçmişten getirdiği dinî ve kültürel alışkanlıklara sahip çıktı. Macar diplomatlar, Habsburg sefaret üyeleri olarak İstanbul’u ziyaret ettiler ya da Erdel beyinin temsilcileri sıfatıyla İstanbul’da yaşayıp görev yaptılar. Sonraki asırlarda da bambaşka vesilelerle yolu İstanbul’a düşen Macar entelektüel ve sığınmacıları oldu.
Sempozyum, Budapeşte/Budin ve İstanbul’un kültür muhitlerine iz bırakmış olan bu ilişkilerin etkilerini kurum, ilim, eğitim, edebiyat, şiir, müzik odaklı ve bilimsel çalışmalar açısından araştırmayı ve anlamayı hedeflemektedir. İki şehrin çağlar içinde değişen şekillenmesi ve hayat tarzıyla bir ilişki kurup kuramadığı da ana sorulardan birsidir. Sempozyumun özel bir oturumu şüphesiz Orta Avrupa'daki siyasi ve askeri sonuçlar üzerinde kalıcı etkiler bırakan, Osmanlılar ve Macarlar arasındaki en önemli karşılaşmalardan birisi olan Mohaç Meydan Muharebesi'ne ayrılmıştır. “1526 Mohaç Muharebesi Ekseninde Osmanlı-Macar İlişkileri” başlıklı bu oturumda Macaristan’dan gelmesi planlanan bir araştırmacı heyeti Mohaç Muharebesi üzerine yürüttükleri ortak projenin sonuçlarını Türkiye’deki meslektaşlarıyla paylaşacaklardır.
4-5 Kasım 2024 tarihlerinde İstanbul Üniversitesi Rektörlük Binasında gerçekleştirilmesi planlanan sempozyum, 2024 Türk-Macar Kültür Yılı bağlamında Osmanlı dönemi Türk-Macar münasebetlerini kültürel temaslar çerçevesinde iki büyük kent Budapeşte/Budin ve İstanbul özelinde ele almayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, sempozyumu gerçekleştirmek amacıyla Macaristan’ın en büyük devlet üniversitesi Eötvös Loránd Üniversitesi (ELTE), Szeged Üniversitesi ve Hungarian Research Network, Research Centre for the Humanities (Macar Bilimler Akademisi’nin eski üyesi) ile birlikte çalışacaktır. İstanbul’da faaliyet gösteren Liszt Enstitüsü-Macar Kültür Merkezi de sempozyumun destekçileri arasındadır. İki gün sürecek olan toplantılarda Macaristan ve Türkiye’deki tarih, edebiyat, sanat ve mimarlık tarihi uzmanları bir araya gelecektir.
